De gescheiden opleidingen tot rechter en officier van justitie bestaan tien jaar. Reden voor een feestelijk samenzijn op 20 september 2024, maar ook een gelegenheid om de ‘nieuwe’ opleidingen eens kritisch tegen het licht te houden met een pittige paneldiscussie. Conclusie: de Rio- en Oio-opleiding staan als een huis, maar goed onderhoud blijft belangrijk.
Iedereen die betrokken was bij de Rio-en Oio-opleiding is uitgenodigd in de Reehorst in Ede om het tienjarig bestaan ervan te vieren en SSR-bestuurder Margreet Blaisse valt in haar welkomstwoord met de deur in huis. “De Rio- en Oio-opleiding zijn een succes. In de lichting van oktober verwelkomen we de duizendste rio! Het Openbaar Ministerie volgt op de voet. Daar waren we met de oude Raio-opleiding wel wat langer mee bezig geweest.”
Maar mooie aantallen zeggen niets over de kwaliteit van de opleiding, weet oud-rechtbank president Blaisse. “Hoe staan we ervoor, tien jaar en al die magistraten later?”, vraagt ze zich af. “We mogen trots zijn op wat we hebben neergezet. Een solide opleiding met een gevarieerd pakket aan kennis en vaardigheden en met gedegen toetsmomenten. De opleiding is breed: juridische kennis wordt gekoppeld aan persoonlijke ontwikkeling. Maar we verloren ook iets”, voegt Blaisse eraan toe “Door de druk op de rechterlijke organisatie hebben we niet het maatwerk kunnen leveren dat ons voor ogen stond. We hebben ook een beetje de verbinding tussen de Rechtspraak en het Openbaar Ministerie verloren. Terwijl het heel waardevol is om elkaars perspectieven goed te leren kennen.”
Recht verandert
Het huis staat en raakt niet uit balans als er de komende tijd stenen uit worden gehaald of ingezet. Want dat is nodig, aldus de SSR-bestuurder. “Willen wij in staat blijven om goede rechters en officieren op te leiden, dan móeten we veranderen. Alles om ons heen verandert. De samenleving verandert, het recht verandert en de vraagstukken waarmee we worden geconfronteerd veranderen. Daarom is het goed dat de opleiding wordt geëvalueerd om te kijken wat we beter kunnen doen. Maar we moeten óók vooruit kijken naar wat er over vijf of tien jaar nodig is. Want de rechters en de officieren die we nu opleiden spelen dan een belangrijke rol.
Duurzaam opleiden
Daarom mag volgens Blaisse van SSR worden verwacht dat het officieren en rechters in spe een duurzame initiële opleiding biedt. Spreekstalmeester Ybo Buruma heeft het even moeten opzoeken: duurzaam. De raadsheer in de Hoge Raad: “Ik wist niet wat duurzaam opleiden is. Als ik aan duurzaam denk, dan denk ik aan het milieu. Ik zocht op het internet bij de zorgsector: ‘Voorzien in de ontwikkelbehoeften van studenten door opleidingen aan te bieden die niet alleen actueel zijn maar die ook zijn gericht op toekomstige uitdagingen.’ Dat herken ik: gericht op de student en de actualiteit, maar óók op de toekomst. Bij de cursussen die ik bij SSR geef vertel ik de beginnende rechters en officieren altijd: ‘Alles wat je hebt geleerd verandert. En dat gebeurt door jouw handen en door jouw hoofd.’ SSR moet ervoor zorgen dat officieren en rechters die veranderingen kunnen en durven vormgeven.”
Jaloers
In de opleiding tot rechter of officier staat de mens centraal. Heeft de juridische kennis daarmee het onderspit moeten delven, wil Buruma van panellid Pieter Frans Lock weten. “Daarvoor was ik als product van de mooie en lange Raio-opleiding eerlijk gezegd behoorlijk bevreesd”, vertelt raadsheer in de Hoge Raad Lock. Hij vervolgt: “Vier keer in het jaar werk ik voor SSR bij de cursus civiel vonnis. Dan geef ik een halve dag een cursus aan de rio’s over de taakopvatting van de civiele rechter. Ik zie dus ieder kwartaal de nieuwe instroom. Mijn vrees is niet uitgekomen. Ieder kwartaal zitten er weer pareltjes met ontzettend veel kennis voor me. Dat is de winst van de nieuwe opleiding. Je krijgt mensen binnen met ervaring. Deze cursus heeft als motto: ‘Als je weet wat je doet, kun je doen wat je wil.’ Daarin zit een enorme waarheid en wijsheid. Je moet juridische kennis hebben, maar je moet ook de vaardigheden hebben om die kennis in de praktijk te brengen. Ik ben ontzettend jaloers op de nieuwe generatie die deze vaardigheden en kaders meekrijgt. Ik heb dat als raio gemist.”
Brede blik
Grote winst van de in 2014 gestarte opleiding voor rechter en officier is volgens hoofdofficier van justitie parket Noord-Nederland Diederik Greive ook dat er een ‘veel betere koppeling is met de praktijk in de rechtbanken en de parketten’. Minder gelukt vindt hij de ‘brede blik’ in de opleiding. “Een opleiding die academisch is verbreed met inzichten vanuit bijvoorbeeld de economie, filosofie, of natuurkunde. Daarom ben ik er voor om ook niet-juristen binnen te halen.” “Een briljante gedachte”, reageert raadsheer Lock. “Waarom halen we mensen met een andere achtergrond niet de Rechtspraak binnen?” Rosa Jansen, founding mother van de Rio-opleiding, vanuit de zaal: “Ook ik ben voorstander geworden van een niet-juridische blik. Je hebt multiperspectief nodig – mensen die naar de andere kant van de tafel kijken.” “Ik heb het geprobeerd”, reageert lid van de Raad voor de rechtspraak Areane Dorsman, ook vanuit de zaal. “Het ministerie wilde er niet aan.” Buruma: “Dan staan er wetten in de weg.” Dorsman: “Maar het is ook het idee, hè? Ik vind het heel interessant en ik zou het graag willen.” Hoofdofficier Heleen Rutgers moet er voor het OM juist niet aan denken. “Ik zou niet graag de verdachte zijn tegen wie een strafrechtelijk onderzoek loopt dat wordt geleid door een filosoof. Laten rechtsgeleerde officieren van justitie dat alsjeblieft blijven doen.”
Een boeiende discussie die ook na afloop van het officiële gedeelte nog voldoende gespreksstof biedt bij de afsluitende borrel.